Prowincjusz – powieść obyczajowa autorstwa Ryszarda Sadaja z 1979 (pierwsze wydanie - Wydawnictwo Literackie). Jest trzecią książką i pierwszą powieścią autora. Ukazała się po dwu tomach opowiadań (Na polanie - 1976 i Zaklęcia - 1978). Powieść dotyczy problematyki kształtowania postaw młodych ludzi w obliczu dynamicznych przemian niewielkich miast polskiej prowincji w latach 70. XX wieku. Jest opowieścią o Andrzeju Morawcu - pracowniku PZU handlującym ubezpieczeniami, zamieszkałym w fikcyjnym miasteczku Tomaszów zlokalizowanym koło Tarnobrzega i posiadającym wiele cech tego miasta (W oddali, w pogodne dni można było dostrzec wieżę kościoła w Koprzywnicy). Mieszka w dzielnicy zwanej Złodziejówką, przy ul. Słonecznikowej 32. Czując się obco w Tomaszowie i nie mogąc znaleźć tu sobie miejsca (I z niedowierzaniem stwierdził, że jest intruzem w Tomaszowie, w swoim rodzinnym miasteczku!), pewnego dnia rzuca pracę akwizytora ubezpieczeniowego i uderzywszy w twarz swojego dyrektora (niejakiego Bodka) wyrusza w półroczną podróż po Polsce. Włóczy się bez celu napotykając przeróżne typy ludzkie i tęskniąc do swej tomaszowskiej miłości - Haliny. Odwiedza kolejno: Kraków, gdzie poznaje Marcina Bednarka, obieżyświata, Białystok, gdzie poznają leciwą prostytutkę, Paniewo na Kanale Augustowskim, gdzie zabierają zgubiony portfel pewnej starszej kobiety, która sprzedała krowę, kemping nad jeziorem Krzywym, gdzie zostają obrabowani, Rygol, gdzie przez tydzień trudnili się dorywczą pracą przy młócce, samotne gospodarstwo w Mułach nad jeziorem Szlamy, gdzie Morawiec rozstaje się z Bednarkiem, Bystrzycę (posiadającą cechy Bystrzycy Kłodzkiej), gdzie poznaje odrażającego szczurołapa Aleksego Kulawca, Zakopane (Wiktorówki i Rusinową Polanę), gdzie spotyka się z kochanką Małgorzatą Solińską, Warszawę, gdzie spotyka się z kolegą Wickiem Czernym, który odniósł sukces w stolicy.Poznane osoby uświadamiają Morawcowi, że jego miejsce jest w Tomaszowie - tam, gdzie się urodził i spędził młode lata. Wraca więc do swego miasta z postanowieniem rozpoczęcia życia od nowa. Source: Wikipedia (pl)